Senin, 28 April 2025

Maskumambang

Tembang Maskumambang


Maskumambang (ꦩꦱ꧀ꦏꦸꦩꦩ꧀ꦧꦁ) asale saka gabungan rong tembung, yaiku “mas” (emas) lan “kumambang” saka tembung kambang. Sawetara kuwi, ing sajrone ritus kabudayan Hindhu, mas ditegesi saka tembung “premas” yaiku punggawa sajrone upacara syamanistis lan “kumambang” saka tembung kambang kang diwenehi infiksambangse kang tegese nembangake utawa ngidung.

Sawetara kuwi, ing filosofi uripe wong Jawa, Maskumambang dadi pralambang anane jabang bayi ing njero kandhutan. Kauripan kang bakal metu ditafsirake minangka mas/emas utawa embrio kang kumambang ing sawijining panggon, yaiku rahime si ibu kang lagi ngandhut.

Paugerane tembang Maskumambang yaiku
Guru gatra cacahe 4, guru wilangan 16,6,8,8, guru lagu i,a,i,a

Tuladha tembang Maskumambang:
Sekar Maskumambang purwakaning tulis,
Kang kinarya gatra,
Gatra Tripta ing gatri,
Pambiwara mijil ira.

                    Semburate srengenge ing wayah enjing,
                    Gawe tambang endhah,
                    Pandhangane ing mripat iki,
                    Amugo tetem kajaga.

Kaendahan panggonan laerku iki,
Deso kang kacipta,
Makmur lan tentremeng ati,
Sawah ijo pasuketan.

                    Ana uga etung-etungane kaki,
                    lelima sinembah,
                    dununge sawiji-wiji,
                    sembah lelima punika.

Kang dhingin rama ibu kaping kalih,
marang maratuwa,
lanang wadon kaping katri,
ya marang sadulur tuwa.

                    Kaping pate marang guru sayekti,
                    sembah kaping lima,
                    marang Gustinira yekti,
                    parincine kawruhana.

Iku pantes yen sira tiruwa kaki,
Miwah bapa biyung,
Amuruk watek kang becik,
wajib kaki estokena.

                    Pramila rama ibu den bekteni,
                    kinarya jalaran,
                    anane badan puniki,
                    kinawruhan padhang hawa.

Maratani mring anak putu ing wuri,
den padha prayitna,
aja sira kumawani,
mring biyang tanapi bapa.

                    Nadyan silih bapa biyung kaki nini,
                    Sadulur myang sanak,
                    Kalamun muruk tan becik,
                    Nora pantes yen den nuta.

Apan kaya mangkono watekkaneki,
Sanadyan wong tuwa,
Yen duwe watek tan becik,
Miwah tindak tan prayoga.

                    Aja sira niru tindak kang tan becik,
                    Sanadyan wong liya,
                    Lamun pamuruke becik,
                    Miwah ing tindak prayoga.

Apan kaya mangkono karepaneki,
sanadyan wong liya,
kalamun watake becik,
miwah tindake prayoga.

                    Kelek-kelek biyung sira aneng ngendi,
                    Enggal tulungana,
                    Awakku kecemplung warih,
                    Gulagepan wus meh pejah.

Wong tan manut pitutur wong tuwa ugi,
Ha nemu duraka,
Ing donya tumekeng akhir,
Tan wurung kasurang-surang.

                    Dhuh anak mas sira wajib angurmati,
                    Marang yayah rena,
                    Aja pisan kumawani,
                    Anyenyamah gawe susah.

Jumat, 11 April 2025

Kumpulan Geguritan Anggitane Aming Aminoedhin

Kumpulan Geguritan Anggitane 

Aming Aminoedhin



GONJANG GANJING

“ukara apa ta gonjang-ganjing mono?”

Ngono pitakone anakku wadon, wayah sinau pelajaran basa Jawa, sing ujare angele ngalahake basa manca negara

Aku dhewe ora pati manjing
Bab ukara gonjang-ganjing
Mung wae anakku, sing ayu dhewe
Conto sing bisa digawe, mangkene

Negara wis ora isa tentrem
Amarga pejabate akeh sing padha merem
Mlaku kanthi ora ngati-ati, malah
Padha seneng korupsi
Akeh rakyat padha mlarat kesrakat
Pejabate malah minggat nggawa dhuwit
Akehe ora mekakat ana manca negara
Kanthi ora duwe rasa kuciwa

Ana maneh sing malah digawe
Tuku omah tanpa isa dicacah
Tuku lemah tuku sawah
Sak ambrah-ambrah
Tuku wong wadon
Kang dianggep ingon-ingon

Mula iku anakku wadon
Dadia wong wadon kang pinter
Aja nganti mung bisane dipinteri
Utawa malah dianggep ingon-ingon kaya sapi

Donyane gonjang-ganjing ben wae
Nanging mlakua sing becik
Kanthi ati resik, dadi wong pinter
Ora minteri kancane, lan maneh
Ora lali manembah marang Gusti

Desaku Canggu, 01/04/2013

Selasa, 19 Desember 2023

Dongeng Anak Nusantara: Ande-Ande Lumut


Menceritakan dongeng pada anak dapat membantunya untuk menjadi lebih imajinatif, meningkatkan hobi membaca dan dapat belajar tentang moral kehidupan dari dongeng yang diceritakan.

Jalan cerita yang didengar, bisa disimak oleh anak dan membuat fantasinya semakin berkembang. Nantinya anak jadi mengenal lebih banyak kosa kata dalam berbahasa dan lebih mengenal banyak benda atau istilah.

Salah satu cerita rakyat dengan pesan moral yang baik adalah, cerita Ande-Ande Lumut. Cerita rakyat Ande-Ande Lumut berasal dari Pulau Jawa.

Saat Terjadi Peperangan di Kerajaan Jenggala, Dewi Sekartaji Melarikan Diri

Dahulu kala berdirilah dua kerajaan besar di wilayah Jawa Timur, yaitu Kerajaan Jenggala dan Kerajaan Kediri. Kerajaan Jenggala dipimpin oleh Raja Jayanegara dan Kerajaan Kediri dipimpin oleh Raja Jayengrana.

Untuk mempersatukan kedua kerajaan dan menghindari peperangan, maka dijalinlah sebuah ikatan pernikahan antara Panji Asmarabangun, putra Raja Jenggala, dengan Dewi Sekartaji, putri Raja Kediri.

Suatu hari Kerajaan Jenggala diserang musuh. Ketika pertempuran itu berlangsung Dewi Sekartaji, melarikan diri dan berusaha untuk bersembunyi.

Dewi Sekartaji Diangkat Menjadi Anak Seorang Janda, dan Diberi Nama Klenting Kuning

Dewi Sekartaji menyamar sebagai gadis desa dan tinggal dengan seorang janda dengan tiga orang putrinya, yaitu Klenting Merah, Klenting Ijo, dan Klenting Biru. Kemudian Dewi Sekartaji diangkat menjadi anak, dan diberi nama Klenting Kuning.

Namun klenting kuning tidak diperlakukan dengan baik. Setiap hari ia disuruh mengerjakan pekerjaan rumah seperti mencuci memasak dan membersihkan rumah.

Ketiga kakak angkatnya sangat pemalas, mereka bisanya hanya menyuruh saja.

"Klenting Kuning! Cuci bajuku dan selendangku!" kata Klenting Merah dan Biru.

"Baik kak" kata Klenting Kuning.

Panji Asmarabangun Berusaha untuk Mencari Keberadaan Dewi Sekartaji

Kerajaan Jenggala telah kembali aman, Panji Asmarabangun telah berhasil mengalahkan musuhnya yang menyerangnya.

Tetapi ia sedih karena Dewi Sekartaji telah meninggalkan istana, ia pun bertekad untuk mencarinya. Ia mengerahkan para pengawal untuk mencari keberadaan Dewi Sekartaji.

Selang beberapa waktu, seorang pengawal mengabarkan ia bertemu seorang gadis yang mirip dengan Dewi Sekartaji disebuah desa. Panji Asmarabangun berangkat ke desa dadapan.

Desa itu berseberangan dengan desa dimana Klenting Kuning tinggal. Ia pun tinggal di rumah Mbok Randha, Panji Asmarabangun kemudian menjadi anak angkat mbok Randha dan menyamar sebagai Ande-Ande Lumut yang sedang mencari jodoh.

Berita tentang Ande-Ande lumut mencari jodoh, segera tersebar.

Klenting Kuning Dilarang Bertemu dengan Ande-Ande Lumut oleh Ketiga Kakak Angkatnya

Klenting Merah, Klenting Ijo, dan Klenting Biru, berdandan semenawan mungkin untuk melamar Ande-Ande Lumut. Tak lupa mereka memakai perhiasan dan pakaian yang bagus

"Klenting Kuning, kamu tidak usah ikut melamar! Kamu di rumah saja. Pergilah ke sungai dan cuci semua pakaian kotor itu!" perintah Klenting Biru.

Mereka pun segera berangkat. Klenting Kuning segera pergi ke sungai untuk mencuci.

Tiba-tiba datanglah seekor burung bangau dan memberinya sebuah cambuk.

"Pergilah melamar Ande-Ande Lumut agar kamu dapat bertemu dengan Panji Asmarabangun. Dan bawalah cambuk ini" kata sang bangau.

Klenting Kuning pun bergegas pergi ke Desa Dadapan.

Sementara itu Mama dan ketiga kakak angkatnya, sudah sampai di tepi sungai. Mereka bingung tak ada satu pun perahu yang tampak. Jembatan juga tak ada.

Lalu bagaimana mereka menyeberang. Terlebih lagi, sungai itu sangat luas, dalam, dan deras arusnya. Tiba-tiba muncul seekor kepiting raksasa bernama Yuyu Kangkang.

Para Klenting Bersedia untuk Mencium Yuyu Kangkang, Namun Klenting Kuning Tidak Mau

Kepiting itu menawarkan diri untuk membantu menyebrangi sungai. Dengan syarat, mereka harus mencium Yuyu Kangkang.

Mereka kemudian menyanggupi persyaratan itu satu persatu mereka naik kepunggung Yuyu Kangkang untuk menyebrangi sungai.

Beberapa saat kemudian sampailah Klenting Kuning di tepi sungai. Ia pun juga bertemu dengan Yuyu Kangkang. Kembali lagi, Yuyu Kangkang menawarkan jasa untuk menyebrangkan, dengan syarat Klenting Kuning harus menciumnya.

Klenting Kuning menolak syarat itu, ia memaksa Yuyu Kangkang untuk memberangkatkan nya tanpa syarat itu. Yuyu Kangkang, akhirnya tidak mau menyeberangkan

Kesabaran Klenting Kuning sudah habis, ia keluarkan cambuk itu dan memukulkannya ke sungai. Seketika itu juga air sungai surut.

Yuyu Kangkang ketakutan, akhirnya ia mau membantu Klenting Kuning menyeberangi sungai. Klenting Kuning segera naik kepunggung Yuyu Kangkang dan sampailah ia ke seberang sungai.

Ande-Ande Lumut Menolak Klenting Merah, Ijo, dan Biru, Karena Mereka Mencium Yuyu Kangkang

Mama dan ketiga kakak angkatnya, telah lebih dulu sampai dirumah Mbok Randha. Secara bergantian Klenting Merah, Klenting Ijo, dan Klenting Biru, menunjukkan wajahnya yang rupawan pada Ande-Ande Lumut.

Tetapi tak satupun dari mereka yang terpilih, karena mereka telah mencium Yuyu Kangkang.

Beberapa saat kemudian tibalah Klenting Kuning dirumah Mbok Randha.

Akhirnya, Ande-Ande Lumut memilih Klenting Kuning sebagai istrinya, karena ia tahu bahwa Klenting Kuning adalah Dewi Sekartaji dan dialah satu-satunya perempuan yang tidak mencium Yuyu Kangkang.

Ande-Ande Lumut kemudian membongkar penyamarannya. Ia bercerita bahwa dirinya adalah Panji Asmarabangun. Sementara, Kleting Kuning terkejut sekali melihat Ande-Ande Lumut adalah tunangannya, Panji Asmarabangun.

Klenting Kuning Langsung Mengubah Dirinya Menjadi Dewi Sekartaji

Akhirnya, di depan semua orang, Klenting Kuning langsung mengubah diri menjadi Dewi Sekartaji. Semua orang sangat terkejut melihat sosoknya yang sangat menawan.

Ketiga kakak angkatnya pun sangat terkejut ketika mengetahui jika sosok yang selama ini mereka perlakukan dengan tidak baik itu adalah Dewi Sekartaji.

Kemudian, Panji Asmarabangun dan Dewi Sekartaji berkumpul kembali. Mereka juga mengajak Mbok Randha untuk tinggal di istana sebagai ucapan terima kasih.

Panji Asmarabangun dan Dewi Sekartaji melanjutkan kehidupan pernikahannya dan hidup bahagia selamanya.*

sumber: Dongeng Anak Nusantara: Ande-Ande Lumut (popmama.com)

Arti dan Fungsi Bahasa Daerah

Indonesia memiliki beragam bahasa daerah yang harus dilestarikan. Tetapi keragaman bahasa Indonesia terancam punah atau hilang. Penyebabnya karena semakin berkurangnya penutur bahasa daerah asli.

Summer Institute of Linguistics menyebutkan jumlah bahasa daerah di Indonesia ada 719. Sebanyak 707 masih aktif dituturkan oleh masyarakat yang tinggal di daerah masing-masing. Sementara itu UNESCO mencatat ada 143 bahasa daerah di Indonesia berdasarkan status vitalitas atau daya hidup bahasa.

Mengutip dari laman kemdikbud.go.id, berdasarkan hasil pemetaan Badan Bahasa, ada 11 bahasa daerah yang terancam punah di Indonesia.

Bahasa-bahasa yang terancam punah tersebut adalah:
  1. Bahasa Tandia (Papua Barat). 
  2. Bahasa Mawes (Papua). 
  3. Bahasa Kajeli/Kayeli (Maluku). 
  4. Bahasa Piru (Maluku). 
  5. Bahasa Moksela (Maluku). 
  6. Bahasa Palumata (Maluku). 
  7. Bahasa Ternateno (Maluku Utara). 
  8. Bahasa Hukumina (Maluku). 
  9. Bahasa Hoti (Maluku). 
  10. Bahasa Serua (Maluku). 
  11. Bahasa Nila (Maluku).
Cara melestarikan bahasa daerah adalah menjadikan muatan lokal di sekolah. Muatan lokal bisa membuat siswa mempelajari dan menuturkan bahasa daerah di generasi berikutnya.

Menurut Kamus Besar Bahasa Indonesia (KBBI) bahasa adalah sistem lambang bunyi yang arbitrer, yang digunakan oleh anggota suatu masyarakat untuk bekerja sama, berinteraksi, dan mengidentifikasikan diri. 

Mengutip jurnal "Daerah Gambaran Kondisi Vitalitas Bahasa Daerah Di Indonesia" yang diterbitkan Pusat Data dan Teknologi Informasi Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, bahasa menjadi alat komunikasi antara anggota masyarakat berupa simbol bunyi baik lisan maupun tulisan. Bahasa digunakan untuk bekerjasama, interaksi, dan identifikasi diri. Bahasa dipakai kedua belah pihak untuk berkomunikasi dengan cara tertentu.

Bahasa daerah berkontribusi dalam bahasa Indonesia. Salah satunya melihat rujukan kosakata bahasa daerah pada kamus. Kamus menjadi rujukan dalam memahami makna kata suatu bahasa termasuk bahasa daerah.

Fungsi dari bahasa daerah adalah: 
  1. Lambang kebanggaan daerah.
  2. Lambang identitas daerah. 
  3. Sarana hubungan di dalam keluarga dan masyarakat daerah. 
  4. Sarana pengembangan dan pendukung kebudayaan daerah.  
  5. Bahasa daerah dapat digunakan sebagai bahasa pengantar dalam tahap awal pendidikan.
Artikel ini telah tayang di Katadata.co.id dengan judul "Memahami Arti dan Fungsi Bahasa Daerah " , https://katadata.co.id/safrezi/berita/616003455e7e3/memahami-arti-dan-fungsi-bahasa-daerah
Penulis: Dwi Latifatul Fajri
Editor: Safrezi

Waspada Head Stroke!

Teriknya panas matahari yang melanda beberapa daerah di Indonesia (termasuk Kabupaten Banyuwangi) tentu saja sering membuat kita kepanasan. Kondisi ini biasanya dapat diatasi dengan mudah, bisa dengan mengipasi tubuh, berteduh di bawah pohon, atau minum minuman segar. Namun jangan salah, sengatan panas yang berlebihan juga bisa membuat Anda mengalami heat stroke.


Heat stroke dapat disebut juga dengan serangan panas. Heat stroke adalah kondisi ketika tubuh mengalami peningkatan suhu secara drastis hingga mencapai 40°C atau lebih.

Karena berhubungan dengan suhu, heat stroke lebih sering terjadi pada musim panas. Orang yang berusia lebih dari 50 tahun berisiko tinggi mengalami heat stroke, tapi juga bisa dialami oleh para atlet muda yang bertubuh sehat sekalipun.

Serangan panas alias heat stroke merupakan kondisi gawat darurat yang memerlukan penanganan segera. Suhu panas yang terperangkap di dalam tubuh dapat membahayakan otak dan organ-organ tubuh lainnya. Jika terus dibiarkan, heat stroke dapat mengancam nyawa dan menyebabkan kematian.


Kapustakan Jawi

Ingkang dipunwastani kapustakan Jawi, punika sedaya serat-serat carita, dongeng-dongeng ingkang ngangge basa Jawi.

Wondene basa Jawi punika kagolong basa Austronesia; inggih punika basa-basa ingkang kangge sawarnining bangsa pribumi ingkang dudunung ing kapulowan iring kidul-wetaning jagad Asia; wates ler wiwit pulo Formosa mangidul; wates kilen wiwit pulo Madagaskar bablas mangetan ngantos dumugi jagad Amerika-kidul iring ingkang kilen. Sarehne nama Austronesia punika boten patos kerep kapireng, ing ngriki kula-santuni nama Indonesia.

Nalika taun 1884 Dr. Brandes saged nerangaken bilih bangsa-bangsa kasebut ing nginggil wau ing jaman kinanipun sanget, basanipun satunggal; katrangan punika mawi landhesan panandhinging basa-basa wau.

dening: Prof. Dr. R. M. Ng. Poerbatjaraka

Juli – Agustus 1945 Bangsa Indonesia Ngadhepake Kamardikane

TUMRAP kadang sing saiki yuswa 50 – 60 taunan, bokmenawa bae ngenani bab Perang Pacific iku ming cepet-cepet utawa ora kemutan barisan. Perang Pacific mono perangane Perang Donya II sing kawiwitan awal September 1939, sarana serbuane pasukan Jerman Nazi menyang Polandia. Perang mau ing ndalem wektu sedhela bae kelakon mremen ngobong buwana Eropa. Pasukane Hitler kelakon ngelun pirang-pirang negara ing Eropa, ing ndalem wektu sing ora patia suwe.


Jepang nyerang Hawaii.

Dene Perang Pacific, dumadine wiwit 8 Desember 1941, rikala kapal mabur Jepang wiwit nggempur Hawaii (ing kana isih tanggal 7 Desember), pangkalan armada Amerika ing Pacific. Mangka dhek samana delegasi Jepang isih rembugan karo Pemerintah Amerika ing Washington. Ning Jepang sajake mula nyengaja tumindak kurang jujur. Nggepuk sarta nedya gawe hancure kakuwatane armada Amerika ing tlatah Pacific luwih dhisik. Manawa wis mengkono, lha pasukan Jepang kanthi leha-leha bisa ngejegi saindenge bawana Asia. Jaragan idham-idhamane Jepang wiwit ing sakawit, kagarba ing ndalem “hakko ichi-u”. Bumi saisine kabeh, sakukuban! Jagad raya mawa atap siji. Lan wis mesthi bae sing dadi “atap”-e, yaiku Dai Nippon Teikoku. Kemaharajaan Nippon. Jepang Raya.

Ing kalangane pemerentah Jepang kaloka anane Rancangan Baron Tanaka, sawenehing narapraja Kekaisaran, sing nerangake kepriye lan kaya ngapa krenahe Jepang anggone nedya ngelun jagad. 

Sadurunge kelakon bisa nguwasani donya, Jepang luwih dhisik kudu bisa nguwasani buwana Asia. Sadurunge kelakon ngedjegi saindenge Asia, Jepang luwih dhisik kudu bisa ngereh Cina dharatan. Sadurunge kelakon ngereh Cina dharatan, Jepang kudu bisa njajah Manchuria. Sadurunge Manchuria dijajah, Jepang luwih dhisik kudu bisa nguwasani Korea. Lan nyatane teori mau ditindakake dening kaum militer Jepang temenan.

Bareng Jepang wis kelakon kuwasa ing Korea lan Manchuria, banjur wiwit nggoreg-horeg dharatan Cina. Taun 1937, perangane diwiwiti sarana ngrekayasa anane insiden “Kreteg Marco Polo”, sing ngandhakake manawa ana serdhadhu Jepang sing dibedhil dening pasukan Cina (Kuo Min Tang) ing kreteg mau.

Tembene Jepang malahan metu saka Liga Bangsa-Bangsa (= Volkenbond) sarta samekta nganakake serangan sabanjure, kang kelakon rikala 8 Desember 1941 kaya sing wis diaturake ing ndhuwur.

Kelakon Pearl Harbour dadi berantakan ora karuan; Amerika kelangan kapal perang cacah 18 iji, pesawat terbang 188 ancur, 159 rusak dalah wadyabalane sing tangguh tanggon, sing tiwas ora kurang saka 2000; dene sing ketaton kira-kira ana sewunan. Mangka Jepang dhewe ing ndalem serangan mau mung kelangan pesawat terbang 25, karo sing gugur wong 55.

Sarana mangkono Jepang saikine ana ing ndalem kaanan perawang lumawan Inggris karo Amerika; dene pemerintah Hindia Walanda banjur melu-melu ngumumake perang marang Jepang. Sarana mangkono, ing buwana Asia banjur ana apa kang disebut Front ABCD. Amerika, British, Cina, lan Dutch (Walanda). Sauntara iku Jepang iya kelakon bisa mlebu ing Thailand sarta ing Indo Cina jajahan Prancis kanthi adhem ayem; tegese kelakon bisa meksa pamarentah Thai amrih aweh idin pasukan Jepang manggrok ing kono sarta migunakake Thailand minangka basis. Sarana mangkono dhaerah sing wis kelakon diregem Jepang ing kawitane perang, dumadi saka brang Lor ing pulo Sachalin Kidul, kepulauan Kuril, terus Formosa (Hainan, Taiwan saiki), Pilipina, Hindia Walanda. Hongkong wis direbut rikala Dina Natal 1941; terus Singapore Februari 1942. Menado, Pontianak, Balikpapan, Kendari, Palembang, lha terus tanah Jawa (Maret 1942).

Jendral Douglas McArthur sing rikala samana dadi manggalaning Angkatan Perang AS ing Pilipina tembene uga kepeksa lengser kalungguhan, ninggalake papan kono sarta pertempuran ngrebut benteng Corrigidor ing Pilipina mujudake pertempuran sing ngedab-edabi banget. Mangka benteng mau ing sakawit dikondhangake manawa ora bakal bisa direbut mungsuh. Serdadu AS cacah 15000 kebetheng ing kono sarta dadi tawanan perang.

Uga pasukan Inggris ing Singapore kudu ngakoni ka-“digdayan”-e pasukan Jepang. Tekane serdhadhu Jepang sarana numpak sepedhah ngliwati semenanjung Melayu, dadi saka sisih Lor. Mangka meriem-meriem Inggris dipapanake ing sisih Kidul; merga Inggris ing sakawit ngira yen Jepang teka, tekane mesthi saka sisih Kidul.

Dhek semana ora kurang-kurang serdhadhu Inggris lan Australi sing ngungsi menyang Tanah Jawa. Golek papan sing aman, adhem ayem. Malah aku dhewe weruh kutha Yogya iya ketekan pasukan sing ngungsi mau. Yen bengi padha drom-droman karo nginum alkohol karo dangsa-dangsi dihibur wanita Landa lan Indo ing salah sijine rumah makan ing Malioboro kana. Bokmenawa bae serdhadhu-serdhadhu mau padha mikir: “Sing pengin mati ya ben mati; aku bae dak ngrasakake kenikmatane wong urip”.


Landa teluk, tekuk lutut.

PUNGKASANE sasi Februari 1942, dadi durung ana telung sasi sawise perang, pasukan Jepang wis ndharat ing pulo Jawa. Ing dhaerah Banten, terus ing Eretan Wetan Jawa Kulon, ing Kraton sacedhake Rembang/Tuban. Sedhela bae Jakarta wis karegem; tanggal 4 Maret kutha Ngawi direbut, sarta sarana mangkono pulo Jawa tegese dipotong rong perangan. Terus tanggal 8 Maret ing Kalijati dianakake sapatemone Gubernur Jendral karo jendral Ter Poorten, manggalaning pasukan Tentara Kerajaan karo pasukan KNIL, Hindia Walanda.

Ing ndalem sapatemon mau digawe kerampungan: Pasukan KNIL unduk takluk marang pasukan Dai Nippon tanpa syarat. Diprentahake marang sakabehe pasukan KNIL ing ngendi bae supaya seleh gegaman. Pasukan KNIL bubar. KNIL heeft op te bestaan. Wis ora ana pasukan KNIL maneh.

Sedina sadurunge kedadean mau, ing Jakarta kaum nasionalis nganakake sapatemon uga. Sing gawe ada-ada: Abikusno Tjokrosuyoso sawenehing tokoh pergerakan wiwit dhek jaman sadurunge perang. Kaum pergerakan sing dumadi saka sawetara partai politik sarta ormas mau gawe kerampungan: ngajokake usul marang Pamarentah Militer Dai Nippon ngenani personalia (tenaga-tenaga) pemerintahan Indonesia sing bakal didhapuk dening Dai Nippon. Rikala rapat mau dianakake, isih durung ngaweruhi manawa satemene pasukan Hindia Walanda wis ko-it.

Wondene, tokoh-tokoh Indonesia sing diusulake bakal nyekel peprentahan mau, antarane Mr. Sudjono, Mr. Achmad Subardjo lan Mr. Tadjudin Noor kanggo Menteri Luar Negeri. Dene Moh. Hatta, ir. Surachman, Roedjito (Direktur Perseroan Tanggung Jiwa “Bumiputera” Yogya) dicalonake dadi Menteri Perekonomian.

Ir. Soekarno (sing dhek semono ana Padang), Syahbudin Latif (tokoh Partai Sarekat Islam Indonesia), lan Mahfoed Siddiq (NU saka Surabaya) dicalonake dadi Menteri Pers lan Propaganda.

Isih ana tokoh liyane maneh sing padha dijagokake bisoa dadi Menteri Perdagangan lan Pelayaran Menteri Pembelaan Negara; Menteri Pengajaran lan Pendidikan, lan liya-liyane maneh.

Mesthi bae ora saben wong sing jenenge dicalonake dening rapat mau diajak rembugan luwih dhisik. Ha wong ya mula ora teka ing ndalem sapatemon. Sing cetha bae, usul mau babarpisan ora direwes dening Jepang. Ming dianggep angin bae.

Lan manehe tekane Jepang ana kene ora nedya ngedegake peprentahan nasional sing dumadi saka warga pribumi. Tekane Jepang mrene mula ming nedya golek papan panguripan (lebensraum) wilayah sing sugih guru bakal guru dadi. Sing rakyate mula kesuwur sarwa nrima, apa anane, ora neka-neka. Dhaerah Nan-yo (Selatan) arep didadekake lumbung utawa dhaerah sing terus ajeg bisa asung bulu bekti rupa sakehing keperluan uripe bangsa Jepang.

Malah-malah Jepang isih ing sasi Maret iku uga, ngetokake Undang-Undang sing surasane nglarang sakehing pirembugan, pergerakan sarta anjuran utawa propaganda ngenani aturan dalah susunan negara.

Ha mangka, sadurunge Jepang ndharat ing kene, meh saben ndina radio Tokyo ing ndalem propagandane terus ngajak rakyat Indonesia supaya brontak nglawan Landa. Pasukan Dai Nippon sing gagah perkosa bakal teka mbiyantu.


Nippon nipu wong.

Ora ming iku bae. Uga disebarake surat-surat sebaran saka dirgantara. Isine, ngelingake marang para raja Jawa sarta kawula Indonesia umume, rakyat Jawa khususe anane Jangka Joyoboyo. “Rak wis disebutake ing ndalem Jongko manawa bakal anane bangsa akulit kuning sing bakal angejawa, perlu mbebasake kawula Jawa saka belenggune kaum penjajah.” Sing ora disebutake ing ndalem surat sebaran mau, manawa “anane wong kulit kuning” ing tanah Jawa suwene mung saumur jagung. Dadi, genahe maneh si Jepang ki mula drohun tenanan kae.

Licin lan licik. Pinter ngapusi. Nippon mula nipu wong.Merga dene prentahe Gubernur Jendral Starkenborgh, sawetara jejunggule peprentahan Hindia dikudokake ngungsi menyang Australi. Gubernur Jendral Tjarda sing bakal ngadhepi si Jepang. Dr. Hubertus Jan van Mook Direktur Departemen Perekonomian ing sakawit mopo, malah mrayogakake amrih Tjarda kae sing lunga. Dene Van Mook arep tetep ana tanah Jawa.

Ning Tjarda tetep marang prentahe; lan katemahane Van Mook dikantheni sawetara petinggi Hindia banjur mabur menyang Australi.

Ing antarane para petinggi Hindia sing melu ngungsi mau ana priyagung Indonesia loro. Yaiku Raden Adipati Ario Suyono, warga Dewan Hindia; lan Raden Lukman Jayadiningrat, Direktur Departemen Pengajaran lan Peribadatan.

Ing tembene Raden Adipati Ario Suyono malahan sinengkakake dadi Menteri Negara ing ndalem Kabinet Walanda, pimpinan perdana menteri Gerbrandy sarta dedalem ing London. Priyagung iki mau tembene seda ndadak ing kana sarta disarekake ing salah sijine makam ing Brookwood sarana upacara Islam. (1943)

Uga Raden Lukman Jayadiningrat (sing isih keturunan kaum menak ing Banten) seda rikala taun 1944 ing Australia. Merga saka wasiate, yen seda supaya disarekake ing bumi Indonesia, jenazahe rikala semana banjur dipetak ing Merauke. Tembene, bareng suwasana wis bali normal, jisime banjur dipindhah menyang Surabaya.

Tekane Jepang ing Indonesia babarpisan ora nggawa bab sing apik ora apa. Nasibe bangsa Indonesia uwal saka cengkramane Landa tiba ing cengkremane Jepang, uwal saka tangane macan tiba ing cangkeme baya. Rakyat Indonesia ora ming dilarang gawe organisasi massa utawa partai politik bae. Nyanyi “Indonesia Raya” dilarang; lagu Wilhelmus diganti dadi lagu Kimigayo. Gendera Merah Putih Biru diganti gendera Hinomaru (bunderan srengenge). Gubernur Jendral saiki sebutane Saikoo Shikikan.

dening: Soebagijo I.N

Maskumambang

Tembang Maskumambang Maskumambang  ( ꦩꦱ꧀ꦏꦸꦩꦩ꧀ꦧꦁ)  asale saka gabungan rong tembung, yaiku “mas” (emas) lan “kumambang” saka tembung kambang....